Kalp Ameliyatı Nasıl Yapılır ve Riskleri Nelerdir?

Kalp ameliyatı, kalp veya ana damarlar üzerinde gerçekleştirilen cerrahi operasyonları ifade eder. Bu ameliyatlar, kalp ve damar cerrahları tarafından gerçekleştirilir. Konjenital kalp hastalıklarına yönelik ameliyatlar, koroner kalp hastalığının tedavisi için yapılan bypass operasyonları, kalp kapakçığı problemleri ve kalp nakli ameliyatları kalp ameliyatı kapsamına girer.

Kalp, beyinle birlikte insanın en hayati organlarından birisidir. Kan pompalama görevi gören kuvvetli bir kas olan kalp, göğüs boşluğunda yer alır ve dört odacıktan oluşur: sağ kulakçık, sol kulakçık, sağ karıncık ve sol karıncık. Kalpte ayrıca dört kapakçık bulunur; bunlar iki atrioventriküler ve iki büyük damar kapakçığıdır. Kapakçıklar kanın giriş ve çıkışını sağlar.

Koroner arter hastalığı, kapak hastalıkları, damar hastalıkları (anevrizma, karotis, ateroskleroz) ve ritim bozuklukları en sık görülen kalp problemleridir. Non-invaziv tanı yöntemleri, ekokardiyografi, miyokard perfüzyon sintigrafisi, efor testi, ritim bozuklukları ile ilgili tetkikler ve anjiyografi kalp sorunlarında sıkça başvurulan ve en bilinen tetkik ve teşhis yöntemleridir.

Kalp hastalıkları arasında damar sertliği en tehlikeli durumlardan biridir. Biriken yağ tabakaları damarların yapısını bozar, damarları daraltır ve kalbe kan akışını engeller. Kalpte sorunlar meydana gelmeye başlar. Kan basıncı yükselir ve vücuttaki diğer damarlarda da sorunlar yaşanmaya başlar. Kalbe yeterli kan gitmeyince kalp kaslarının bazıları oksijensiz kalır, bu da kalıcı hasar ve kalp krizine yol açar.

Tıbbın gelişmesi ile kalp ameliyatlarında ölüm riski azalmış ve ameliyatlardan çok daha başarılı sonuçlar alınmaya başlanmıştır. Yaşanan gelişmeler sonucu ameliyat sonrası iyileşme süreleri de düşmüştür. Kalp ameliyatlarında önemli risklerden biri sinir sisteminde oluşabilecek hasarlardır. Kalp ameliyatları sırasında hastaların %2 - 3'ünde felç görülebilmektedir. Bu rakam başka problemleri nedeniyle felç riski taşıyan hastalarda daha yüksektir. Bir diğer risk ise nörokognitif bozukluklardır. Bu durum sık görülmesine rağmen nedenleri halen tam olarak anlaşılamamıştır. Kognitif işlev, öğrenme, algı, bellek ve sorun çözmeye yarayan beyinsel işlevlerdir. Ameliyat sonrası görülen nörokognitif bozukluklar bu işlevlerde yaşanan bozuklukları kapsar. Halüsinasyonlar, algıda karışıklık, hafıza problemleri yaşanabilir. Bu etkiler genellikle geçicidir. Hastaların pek azında kalp ameliyatı sonrası nörokognitif problemler kalıcı olur.

Kalp ameliyatı geçiren hastalarda taburcu sonrası yeniden hastaneye başvurma genellikle sık yaşanır. Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan araştırmada kalp ameliyatı geçirerek taburcu olan hastaların %18.5'inin 30 gün içerisinde yeniden hastaneye yattıkları tespit edilmiştir.

Kalp ameliyatları sonrası görülen nörofizyolojik ve psikopatolojik değişimler modern kalp cerrahisinin en başından beri görülmektedir. Skumin sendromu 1978 yılında tanımlanmıştır. Bu sendrom, protez kalp kapakçığı takılan hastalarda ameliyat sonrası yaşanan psikolojik sorunlar ve depresyonla baş gösterir.

En erken kalp ameliyatları 19. yüzyılda kalp zarı üzerinde yapılmıştır. Bu ilk ameliyatları gerçekleştiren bilim insanları Francisco Romero, Dominique Jean Larrey, Henry Dalton ve Daniel Hale Williams olmuştur. Kalbin kendisi üzerinde ilk ameliyat 1895 yılında Norveçli cerrah Axel Cappelen tarafından Oslo Rikshospitalet hastanesinde gerçekleştirilmiştir. Bu ilk ameliyat kalbinden bıçaklanmış ve koma halindeki 24 yaşında bir genç adama uygulanmıştır. Hasta ameliyattan sonra iyileşir gibi görünüp 24 saat içinde uyandıysa da ameliyattan 3 gün sonra hayatını kaybetmiştir. Başarılı olan ilk kalp ameliyatı ise 1 sene sonra Frankfurt'ta Ludwig Rehn tarafından yine bıçaklanmış bir kişi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ameliyat başarıyla sonuçlanmış, hasta herhangi bir problem yaşamadan hayatını sürdürmüştür. Büyük damarlar üzerindeki ameliyatların gerçekleşmesi ise 20. yüzyılda mümkün olmuştur.

Kalp ameliyatlarının asıl gelişimi 2. Dünya Savaşı sonrası yıllarda olmuştur. 1940'ların sonlarında kalp cerrahları pek çok yenilikçi ve başarılı ameliyatlar yapmış, yeni ameliyat türleri uygulamaya başlamıştır.

1953 yılında ise lokal anestezi ile ilk kalp ameliyatı Sovyet cerrah Alexandr Alexandrovich Vishnovsky tarafından gerçekleştirilmiştir.

İlk kalp nakli 1985 yılında Dr. Nazih Zuhdi tarafından Oklahoma, ABD'de gerçekleştirilmiştir.

Açık kalp ameliyatları, hastanın kalbinin tamamen açılarak kalbin iç yapısında gerçekleştirilen ameliyatlardır. Açık kalp ameliyatı Toronto Üniversitesi'nden Wilfred G. Bigelow tarafından geliştirilmiştir. Bigelow, kansız ve hareketsiz bir ortamda daha başarılı operasyon yapılabildiğini fark etmiş ve kalp durdurularak ve kandan temizlenerek yapılan açık kalp ameliyatları başlamıştır.

1990'larda cerrahlar by-pass ameliyatları yapmaya başladılar. Bu ameliyatlarda kalbin atışı devam ediyordu ancak rahat bir çalışma ortamı yaratmak için stabilize ediliyordu. By-pass ile tıkanan kalp damarlarının yerine hastanın başka yerlerinden alınan damar parçaları yerleştirilerek tıkalı damarlar devre dışı bırakılmaya başlandı.

Yeni gelişmekte olan bir cerrahi şekli de robotların kullanıldığı kalp ameliyatlarıdır. Kalp cerrahı tarafından kumanda edilen makinelerin kullanıldığı bu ameliyatlarda cerrahın elini içeri sokmasına gerek kalmadığı için ameliyat yarası çok çok küçük olmakta ve hastanın iyileşme süresi kısalmaktadır. Robotlar açılan üç çok küçük delik içerisinde çalışabilmektedir. Son on yılda kalp cerrahisinde yaşanan gelişmeler sonucu ameliyatlar giderek daha başarılı olmakta ve daha geniş kitlelere ulaşmaktadır.

Pediatrik kalp cerrahisi, çocuklar üzerinde gerçekleştirilen kalp ameliyatlarını içerir. Bir çocuk kalbi üzerinde geniş kapsamlı ve başarılı ilk ameliyat 1956 yılında Russell M. Nelson tarafından 4 yaşındaki bir çocuk üzerinde gerçekleştirilmiştir.