Kalp zarında sıvı birikmesi neden olur ve belirtileri nelerdir?

Kalp zarı (perikard), kalbi çevreleyen ve koruyan iki katmanlı bir zardır. Bu iki katman arasında normalde az miktarda (yaklaşık 15-50 ml) kayganlaştırıcı sıvı bulunur. Bu sıvı, kalbin rahatça kasılmasını sağlar. Ancak, çeşitli nedenlerle bu zarın içinde aşırı miktarda sıvı birikmesine "perikardiyal efüzyon" denir. Bu durum, ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur çünkü biriken sıvı kalbe baskı yaparak fonksiyonlarını bozabilir ve hayati tehlike oluşturabilir.

Perikardiyal efüzyonun birçok farklı nedeni olabilir. En yaygın nedenler şunlardır:

• Enfeksiyonlar: Viral (soğuk algınlığı virüsleri, Coxsackie virüsü), bakteriyel (tüberküloz gibi) veya mantar enfeksiyonları perikardın iltihaplanmasına (perikardit) ve sıvı birikmesine yol açabilir.
• Kanser: Akciğer kanseri, meme kanseri, lenfoma, lösemi gibi kanser türlerinin kalp zarına yayılması (metastaz) veya nadiren perikardın kendi kanseri sıvı birikimine neden olur.
• Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus (SLE), skleroderma gibi vücudun kendi dokularına saldırdığı hastalıklar perikardı da etkileyebilir.
• Böbrek Yetmezliği: Üremi olarak adlandırılan, kanda atık ürünlerin birikmesi durumu perikard iltihabına neden olabilir.
• Kalp Krizi: Kalp krizinden sonraki birkaç gün içinde gelişebilen "Dressler sendromu" perikard iltihabı ve sıvı birikmesiyle sonuçlanır.
• Travma: Göğüs bölgesine alınan bir darbe, kaza veya kalp ameliyatı sonrası sıvı birikebilir.
• İlaçlar: Bazı kan basıncı ilaçları (hidralazin) veya tüberküloz ilaçları (izoniazid) gibi belirli ilaçlar yan etki olarak bu duruma neden olabilir.
• Diğer Nedenler: Radyasyon tedavisi (göğüs bölgesine), hipotiroidi (tiroid bezinin yavaş çalışması) ve açıklanamayan (idyopatik) nedenler.

Belirtiler, sıvının miktarına ve birikme hızına bağlıdır. Yavaş birikimde vücut kendini adapte edebildiği için çok az belirti görülebilir veya hiç görülmeyebilir. Ancak hızlı birikim, az miktarda sıvıyla bile ciddi belirtilere yol açabilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Göğüs Ağrısı: Genellikle keskin, batıcı bir ağrıdır. Sırtına, boyna veya sol omuza yayılabilir. Öne eğilmekle hafifler, sırt üstü yatmakla şiddetlenir.
• Nefes Darlığı: Özellikle efor sırasında veya sırt üstü yatarken belirginleşen bir nefes darlığı hissedilir.
• Çarpıntı: Kalbin hızlı, güçlü veya düzensiz attığı hissi.
• Öksürük: Genellikle kuru bir öksürüktür.
• Yutma Güçlüğü: Sıvının yemek borusuna baskı yapması sonucu oluşabilir.
• Hıçkırık: Diyafram sinirinin (frenik sinir) irritasyonuna bağlı olarak inatçı hıçkırık görülebilir.
• Halsizlik ve Yorgunluk
• Bacaklarda ve Karında Şişlik (Ödem)
• Bayılma veya Baş Dönmesi

Eğer sıvı çok hızlı birikerse veya miktarı aşırı artarsa, kalbe o kadar fazla baskı yapar ki kalbin kan pompalama yeteneği bozulur. Buna "kalp tamponadı" denir ve tıbbi bir acildir. Belirtileri şunlardır:

• Şiddetli nefes darlığı ve huzursuzluk
• Şok bulguları (aşırı terleme, soğuk ve nemli cilt, hızlı nabız, bilinç bulanıklığı)
• Kan basıncında ani ve ciddi düşüş

Kalp zarında sıvı birikmesi, altta yatan ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir. Yukarıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, özellikle de göğüs ağrısı ve nefes darlığı birlikte görülüyorsa, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmanız hayati önem taşır. Erken teşhis ve altta yatan nedenin tedavisi, başarılı bir sonuç için en önemli faktördür. Tanı genellikle ekokardiyografi (kalp ultrasonu) ile konulur.